یکی از بخش‌هایی که تاثیر بسزایی در سرعت اجرای برنامه‌ها و بالاآمدن سیستم‌های کامپیوتری دارد، حافظه ذخیره‌سازی و پارتیشن بندی فضای داخلی این سیستم‌هاست. مطمئناً در جریان هستید که در حال حاضر حافظه‌های SSD بسیار سریع‌تر از حافظه‌های قدیمی HDD یا همان هارد درایوها هستند. اما در کنار نوع حافظه‌ی سیستم کامپیوتری شما، نحوه پارتیشن بندی این حافظه نیز می‌تواند در سرعت فضای ذخیره سازی و در نتیجه سرعت کلی سیستم تاثیرگذار باشد. اینجاست که تفاوت MBR و GPT به عنوان دو روش پارتیشن بندی متفاوت اهمیت خود را نشان می‌دهد. اگر شما بخواهید یک دیسک جدید در ویندوز 10 یا ویندوز 11 تنظیم کنید، حتماً از شما پرسیده می‌شود که می‌خواهید از پارتیشن بندی MBR (مخفف Master Boot Record) یا GPT (مخفف GUID Partition Table) برای دیسک جدید خود استفاده کنید.
تفاوت MBR و GPT
در حالت کلی در مورد تفاوت MBR و GPT می‌توان گفت GPT مزایای بسیاری از جمله سرعت بیشتر را به همراه دارد، اما MBR هنوز هم سازگارترین نوع پارتیشن بندی حافظه است که در برخی موارد استفاده از آن کاملاً ضروری است. همچنین توجه داشته باشید که GPT یک استاندارد مختص ویندوز نیست و برای سایر سیستم عامل‌های کامپیوتری مانند لینوکس و مک نیز می‌توان از GPT استفاده کرد. نوع پارتیشن بندی در اصل چگونگی ساختار اطلاعات روی هر پارتیشن و شروع و پایان پارتیشن‌ها تعریف می‌کند. اگر تا به حال دیسکی را پارتیشن بندی و فرمت کرده‌اید یا یکی از سیستم‌عامل های ویندوز 10 یا ویندوز 11 را روی یک سیستم نسبتاً قدیمی نصب کرده‌اید، حتماً با MBR و GPT برخورد داشته‌اید. GPT استاندارد جدیدی است که انتظار می‌رود به تدریج جایگزین MBR شود.
MBR و GPT چیست؟
همانطور که احتمالاً مطلع هستید شما قبل از استفاده از حافظه ذخیره سازی سیستم خود (چه HDD و چه SSD باشد)، باید آن را پارتیشن بندی کنید. MBR یا Master Boot Record و GPT یا GUID Partition Table دو روش مختلف برای ذخیره‌سازی اطلاعات مربوط به پارتیشن بندی در درایو هستند. این اطلاعات شامل شروع و پایان پارتیشن‌ها در دیسک فیزیکی می‌شود، بنابراین سیستم عامل شما پس از پارتیشن بندی می‌داند که کدام بخش‌های درایو (سکتورها) به هر پارتیشن تعلق دارند و کدام پارتیشن قابل بوت است. به همین دلیل است که قبل از ایجاد پارتیشن در درایو باید فرق بین MBR و GPT را بدانید و با توجه به نیاز خود یکی را انتخاب کنید.
فرمت MBR چیست؟
MBR برای اولین بار با سیستم عامل قدیمی IBM PC DOS 2.0 در سال 1983 معرفی شد. به آن Master Boot Record می‌گویند زیرا MBR یک سکتور بوت ویژه است که در ابتدای درایو قرار می‌گیرد. این بخش یا همان سکتور حاوی یک بوت لودر برای سیستم عامل نصب شده و اطلاعات مربوط به پارتیشن های منطقی درایو است. این بوت لودر کد کوچکی است که به طور کلی بوت لودر اصلی (با کد بزرگتر) را از پارتیشن دیگری که روی درایو است، بارگذاری می‌کند. اگر ویندوز را در این درایو نصب کرده‌اید، بیت‌های اولیه بوت لودر ویندوز در اینجا قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که اگر این بوت لودر حذف یا بازنویسی شود، ویندوز راه اندازی نمی‌شود و مجبور هستید MBR درایو خود را تعمیر کنید. از سوی دیگر، اگر سیستم عامل لینوکس را روی این درایو نصب کرده‌اید، بوت لودر GRUB معمولاً در MBR قرار می‌گیرد. MBR محدودیت های خود را دارد. برای شروع، MBR حافظه‌هایی که بیش از 2 ترابایت فضا دارند را پشتیبانی نمی‌کند. MBR همچنین فقط تا چهار پارتیشن اصلی را پشتیبانی می‌کند و در نتیجه نمی‌توانید بیش از 4 درایو اصلی در سیستم خود داشته باشید. البته این محدودیت، یک ترفند حل جالب نیز دارد.
فرمت GPT و مزایای آن
همانطور که چندین بار اشاره شد، GPT مخفف GUID Partition Table است. این یک استاندارد جدید است که به تدریج جایگزین MBR خواهد شد. GPT با فریم‌ور UEFI مرتبط است که BIOS را با چیزی مدرن‌تر جایگزین می‌کند. از این رو GPT نیز به نوبه خود، سیستم پارتیشن‌بندی قدیمی MBR را با چیزی مدرن‌تر جایگزین می‌کند. این استاندارد GUID Partition Table نامیده می‌شود چراکه هر پارتیشن روی درایو شما یک «شناسه منحصر به فرد جهانی» یا GUID (مخفف Globally Unique IDentifier) دارد. GUID یک رشته تصادفی بوده که به قدری طولانی است که هر پارتیشن GPT در دنیا احتمالاً شناسه منحصر به فرد خود را دارد. GPT از محدودیت‌های گفته شده برای MBR رنج نمی‌برد. درایوهای مبتنی بر GPT می‌توانند بسیار بزرگتر از 2 ترابایت باشند و محدودیت اندازه آن به سیستم عامل و سیستم فایل کاربر بستگی دارد. GPT همچنین قابلیت ساخت تعداد تقریباً نامحدودی پارتیشن را امکان پذیر می‌کند. از این نظر هم محدودیت نهایی توسط سیستم عامل تعیین می‌شود؛ به این صورت که ویندوز اجازه می‌دهد تا 128 پارتیشن در یک درایو GPT وجود داشته باشد و دیگر شما نیازی به ایجاد یک پارتیشن توسعه یافته برای کارکرد آنها ندارید. در یک دیسک MBR، داده‌های پارتیشن بندی و بوت در یک مکان ذخیره می‌شوند. در نتیجه اگر این داده‌ها بازنویسی یا خراب شده باشند، دچار مشکل می‌شوید. در مقابل، GPT چندین نسخه از این داده‌ها حساس را در سراسر دیسک ذخیره می‌کند، بنابراین در صورت خراب شدن داده‌ها می‌تواند به راحتی آنها را بازیابی کند. GPT همچنین مقادیر بررسی افزونگی چرخه‌ای (CRC) را ذخیره می‌کند تا بررسی کند که داده های پارتیشن دست نخورده هستند. اگر داده ها خراب شده باشند، GPT می‌تواند متوجه مشکل شود و سعی کند داده های آسیب دیده را از مکان دیگری روی دیسک بازیابی کند. MBR هیچ راهی برای دانستن اینکه آیا داده‌هایش خراب شده‌اند یا نه ندارد. در نتیجه فقط زمانی که فرآیند راه‌اندازی سیستم با شکست مواجه می‌شود یا پارتیشن‌های درایو شما ناپدید می‌شوند، شما می‌فهمید که مشکلی پیش آمده است.
