شاید این سوال برای آن‌دسته از کاربران لپ‌تاپ و رایانه‌های دسکتاپ که اطلاعات تخصصی در حوزه‌های مرتبط با کامپیوتر ندارند، پیش آمده باشد که: «وقتی سیستم خاموش است و اساسا به برق هم متصل نیست، چطور پس از روشن شدن مجدد، تنظیماتی مثل تاریخ و ساعت دقیق می‌مانند؟» پاسخ این سوال چندان پیچیده نیست. باتری بایوس لپ تاپ (باتری مادربرد) وظیفه تأمین نیروی مورد نیاز سیستم هنگام خاموشی را فراهم می‌آورد. البته به‌روز و دقیق نگه داشتن تاریخ و زمان فقط یکی از نتایج وجود باتری مادربرد است؛ وظیفه اصلی این باتری، پشتیبانی از بایوس (BIOS) می‌باشد. در این مقاله ضمن پرداختن به این موضوع که «باتری مادربرد چیست و چه کاربردی دارد؟» درباره علائم خرابی آن و سایر مسائل مربوطه توضیح داده‌ایم.
بایوس چیست؟
مقصود از بایوس یا سیستم خروجی-ورودی پایه (Basic Input/ Output System => BIOS) برنامه‌ای است که به واسطه یک چیپ یا تراشه روی مادربرد قرار دارد. سامانه بایوس هنگام روشن شدن دستگاه، مسئولیت هماهنگی و پیکربندی اساسی کلیه داده‌های موجود را بر عهده دارد تا به قول معروف، سیستم بالا بیاید. انرژی مورد نیاز بایوس برای حفظ این داده‌ها از طریق یک باتری که روی مادربرد نصب شده است صورت می‌گیرد. این باتری، همان باتری مادربرد یا CMOS (complementary metal oxide semiconductor) می‌باشد.
باتری CMOS یا BIOS چیست و چه کاربردی دارد؟
چنانکه ذکر شد، باتری بایوس لپ تاپ (که البته در سیستم‌های دسکتاپ نیز موجود است) قطعه کوچکی است که روی مادربرد قرار دارد. پردازنده CMOS به‌عنوان مدار کوچکی که اطلاعات مربوط به تنظیمات بایوس را ذخیره می‌نماید، برق مورد نیاز خود را از طریق باتری بایوس تأمین می‌کند. مهم‌ترین تنظیمات و اطلاعات مربوط به بایوس شامل مواردی از این قبیل هستند: اطلاعات تاریخ و زمان سیستم، تنظیمات بایوس و تنظیمات مرتبط با نحوه بوت شدن رایانه.
آیا ممکن است باتری بایوس لپ تاپ خراب شود؟
باتری بایوس لپ تاپ هم مانند هر قطعه دیگری ممکن است خراب شود؛ همچنین، این باتری مانند هر باتری دیگری عمر مفیدی دارد که پس‌از اتمام آن، ضعیف می‌شود و به مرور کارایی خود را از دست می‌دهد. عمر مفید باتری بایوس بسته به سیستم و نوع آن متفاوت است؛ ولی به طور متوسط ۵ تا ۶ سال می‌باشد. ضعیف شدن باتری CMOS می‌تواند منجر به بروز اختلالاتی در سیستم شود.
مهم‌ترین علامت خرابی باتری بایوس لپ تاپ چیست؟
چنانکه ذکر شد، ضعیف یا خراب شدن باتری BIOS می‌تواند با بروز اختلالاتی همراه باشد. اما دقیقا چه مواردی نشان‌دهنده ایجاد مشکل برای این قطعه هستند؟ علامت خرابی باتری CMOS چیست؟
نخستین نشانه‌ای که می‌تواند خبر از خرابی یا ضعیف شدن باتری مادربرد بدهد، به هم خوردن تنظیمات ساعت و تاریخ سیستم است. اگر در یک بازه زمانی، به طور پیوسته با این مشکل روبهرو می‌شوید، احتمال اینکه باتری بایوس لپ تاپ شما ضعیف شده باشد، فراوان است.
۶ علامت اصلی خرابی باتری مادربرد
چنانکه ذکر شد، مهم‌ترین علامت ضعیف شدن باتری CMOS، به هم ریختن تنظیمات زمان و تاریخ است. ولی علاوه بر این مورد، علامت‌های دیگری نیز مبنی بر عملکرد ضعیف این قطعه وجود دارد. به طور کلی مهم‌ترین علائم خرابی باتری بایوس لپ تاپ عبارت‌اند از:
۱ـ به هم خوردن تنظیمات تاریخ و ساعت به صورت پیوسته.
۲ـ مواجه شدن با پیام خطا (error) هنگام بوت شدن دستگاه به صورت مداوم.
۳. ریست شدن تنظیمات بایوس به صورت پیوسته.
۴ـ اختلال در عملکرد بعضی از درایورها و برنامه‌های کاربردی.
۵. ممکن است هنگام فشردن دکمه power (برای خاموش کردن) با صدای بوق ممتد مواجه شوید.
۶. گاهی ممکن است اتصال به اینترنت با مشکل روبهرو شود.
آیا تعویض باتری بایوس ممکن است؟
اگر به مسائل فنی کامپیوتر علاقه‌مند هستید، شاید تجربه باز کردن کیس کامپیوتر دسکتاپ را داشته باشید. در این صورت، احتمالا باتری بایوس را روی مادربرد مشاهده کرده‌اید. جدا کردن باتری و تعویض آن از طریق باز کردن کیس سیستم‌های دسکتاپ کار دشواری نیست؛ ولی درباره لپ‌تاپ قضیه فرق می‌کند و بهتر است کار دست خودتان و سیستمتان ندهید! به‌هرحال برای تعویض باتری مادربرد رعایت یک سری نکات ضروری است که مهم‌ترین آن خاموش کردن سیستم و کشیدن آن از برق می‌باشد. با رعایت این نکات جلوی بروز مشکلاتی را که ممکن است منجر به آسیب و نهایتا تعمیر مادربرد لپ‌تاپ شوند، بگیرید.
این نکته را نیز در نظر داشته باشید که، پس از تعویض باتری CMOS، تنظیمات بایوس باید بازنشانی شود؛ بنابراین بعد از روشن کردن سیستم دکمه f2 یا del را در صفحه نخستین بایوس بفشارید؛ حال در مرحله بعد تنظیمات را به پیش‌فرض کارخانه برگردانید.
حرف آخر: فلفل نبین چه ریزه! اندر حکایت قطعات و تراشه‌های کوچک در لپ‌تاپ
گاهی ایجاد اختلال در یک قطعه کوچک، عملکرد یک سیستم بزرگ را به هم می‌ریزد. این مسئله درباره عملکرد باتری بایوس لپ تاپ هم مصداق پیدا می‌کند؛ CMOS که اطلاعاتی از قبیل تاریخ و زمان را ذخیره می‌کند، تنها ۶۴ بایت حافظه دارد. باتری مادربرد برق مورد نیاز بایوس را نیز فراهم می‌کند. خودِ بایوس هم سامانه‌ای است که روی یک تراشه کوچک نصب شده تا هماهنگی لازم جهت بالا آمدن و راه افتادن رایانه را ممکن سازد. به این ترتیب مشاهده می‌کنید که همین قطعه‌های کوچک، چه اهمیتی در عملکرد کل سیستم دارند! به هر حال به واسطه آشنایی بیشتر با اجزای سیستم خود می‌توانید ضمن نگهدای بهتر، جلوی آسیب‌های احتمالی را بگیرید.
